Làm gì để nông sản Việt vào top 10 thế giới?

Nâng cao giá trị cho hàng Việt trên thị trường quốc tế được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhiều lần nhấn mạnh trong các cuộc họp. Mới đây nhất, tại Hội nghị thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp ở TP Đà Lạt – tỉnh Lâm Đồng, Thủ tướng đã nêu rõ, nếu cứ mãi theo cách làm truyền thống thì sản phẩm Việt khó cạnh tranh trên trường quốc tế.

Được tiếp sức từ sự ủng hộ đó, gần đây nhiều nhà máy chế biến sâu rau củ quả ra đời. Đồng thời, các doanh nghiệp chế biến trong nước cũng mạnh dạn mở rộng danh mục sản phẩm chế biến, nhằm tăng giá trị xuất khẩu cho sản phẩm nông sản.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm và làm việc tại Nhà máy Tanifood.

Tuần trước, làm việc tại tỉnh Tây Ninh, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đến thăm Nhà máy Tanifood do Công ty Cổ phần Lavifood đầu tư tại Tây Ninh.

Bắt đầu hoạt đồng từ tháng 1/2018, Tanifood sẽ là một trong những nhà máy chế biến rau, củ, quả lớn nhất và hiện đại nhất Đông Nam Á với sản phẩm chính là các loại rau củ quả từ tươi, đông lạnh, sấy khô, cô đặc đến đóng hộp, có tổng vốn đầu tư 1.780 tỷ đồng trên diện tích 15 ha. Sản phẩm sau chế biến sẽ đạt chuẩn quốc tế, được xuất khẩu sang thị trường Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc, Nhật Bản...

Chuẩn bị cho nguồn nguyên liệu sạch phục vụ sản xuất, Lavifood đã ký với tỉnh Tây Ninh khoảng 27.000 héc ta để tái cơ cấu cây trồng. Hiện tại Công ty đã trồng 120 ha chanh dây, 20 ha khóm tại Tân Biên và Trảng Bàng. Với công suất 5.000 tấn nông sản một ngày, Lavifood dự kiến đạt doanh thu hàng trăm triệu USD mỗi năm.

Vào đầu năm nay, Công ty Cổ phần Thực phẩm Xuất khẩu Đồng Dao cũng khởi công Dự án Trung tâm chế biến rau quả DOVECO Gia Lai. Khi hoàn thành (giai đoạn 1 vào cuối năm 2018 và giai đoạn 2 vào cuối năm 2019), đây sẽ là một trung tâm chế biến rau quả khép kín. Doanh thu hàng năm của dự án ước đạt 1.500 - 2.000 tỷ đồng, kim ngạch xuất khẩu 70 - 100 triệu USD.

Ông Nguyễn Lâm Viên – Chủ tịch Công ty Cổ phần Vinamit cũng cho biết, sắp tung ra thị trường sản phẩm cà phê tươi và nước mía ép đông khô. Các sản phẩm được sản xuất bằng công nghệ sấy đông khô. Vinamit là đơn vị tiên phong xuất khẩu trái cây chế biến của Việt Nam sang các thị trường Mỹ và châu Âu. Ngoài mít, Vinamit còn chế biến, sấy khô nhiều loại nông sản khác như chuối, khoai lang, khoai môn.

Sự ra đời của nhiều nhà máy chế biến nông sản trong những năm gần đây cho thấy doanh nghiệp Việt đã ý thức rõ hơn về giá trị nông sản, đồng thời, họ tận dụng tốt các ưu đãi đầu tư để nâng cao giá trị xuất khẩu.

Nhiều năm qua, nông nghiệp luôn là ngành có giá trị xuất khẩu cao nhưng chủ yếu là xuất thô. Điều này được xem như sự lãng phí tài nguyên nông nghiệp và là nguyên nhân của vòng lẩn quẩn "được mùa mất giá" của nông dân. Điển hình là sản phẩm cà phê. Theo số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan, lũy kế 7 tháng năm 2018, Việt Nam xuất khẩu hơn 90% cà phê dưới dạng thô. Do đó, dù sản lượng tăng hơn 12% nhưng giá trị lại giảm gần 5%.

Trong năm rồi, xuất siêu mặt hàng rau củ quả đạt 2,4 tỷ USD, vượt mặt cả dầu thô và gạo. Nếu ngành nông nghiệp có thêm nhiều sản phẩm chế biến sâu, thì sự đặt hàng của Thủ tướng sẽ không còn là bài toán khó. Thủ tướng mong muốn trong 10 năm tới, ngành nông nghiệp Việt Nam đứng vào top 15 nước phát triển nhất thế giới, trong đó ngành chế biến nông sản đứng vào top 10 thế giới.

Hiện tại, tiềm năng dồi dào của ngành nông nghiệp là điều kiện thuận lợi để hiện thực hóa mong muốn này. Theo Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, mỗi năm Việt Nam sản xuất được 22 triệu tấn rau củ quả, với tốc độ tăng trưởng trên 40% mỗi năm. Tuy nhiên, sản phẩm bán đi chủ yếu là sơ chế, chỉ có khoảng 9% sản phẩm được chế biến sâu. Nếu tăng được tỷ lệ chế biến sâu sẽ giúp tăng giá trị cho nông sản khoảng 10-20 lần.

Ngoài ra, các nhà máy chế biến hiện đại cũng giúp thu nhập nông dân tăng lên đáng kể. Ông Phạm Ngô Quốc Thắng - Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Lavifood cho biết, nhà máy của Lavifood sẽ góp phần nâng thu nhập của nhà nông từ 0,26 USD/m2 lên 3,6 USD/m2. Chẳng hạn, bằng việc chuyển đổi từ cây lúa sang cây chanh dây (được Lavifood bao tiêu đầu ra), lợi nhuận của người nông dân đã tăng 3 - 5 lần.

Nhu cầu thị trường đối với nông sản chế biến ngày càng tăng cũng là cơ hội cho các nhà máy chế biến rau củ quả tại Việt Nam. Dự báo đến năm 2021, mặt hàng trái cây chế biến trên thế giới sẽ đạt 317 tỷ USD. Trong khi đó, tổng giá trị rau củ quả Việt Nam cung cấp mới chỉ đạt chưa đến 1% con số này.

Ông Lê Thành, Viện trưởng Viện kinh tế nông nghiệp hữu cơ, cho rằng tín hiệu của thị trường thế giới về mặt hàng rau, củ, quả sẽ là căn cứ cho định hướng sản xuất thời gian tới.

Ông Thành dẫn chứng ngành rau, củ, quả thế giới năm 2015 đã đạt doanh thu gần 250 tỷ USD, trong đó, mặt hàng tươi chiếm 63% và hàng chế biến là 37%. “Dự báo đến năm 2021, riêng hàng chế biến sẽ đạt đến 317 tỷ USD”, ông nói và cho rằng tương lai của ngành này sẽ dẫn đầu xu hướng tiêu dùng thực phẩm thế giới. Bởi, các nền kinh tế phát triển như Liên minh châu Âu (EU), Mỹ hiện đã chuyển sang xu hướng này.

Một lý do khác, theo ông Thành, việc Việt Nam đi sau các nước về đầu tư nhà máy chế biến cũng là một lợi thế bởi các nhà máy ở khu vực lân cận đã đầu tư cách nay 10 năm và hiện đang trong giai đoạn thu hồi vốn về công nghệ. Còn Việt Nam có lợi thế đi sau, mua công nghệ mới và hiện đại. 

Dương Hùng